Khái niệm “tâm linh” được tạo thành bởi các thuật ngữ “tâm” và “linh”. Thuật ngữ tâm được Helloểu là “mặt tình cảm, ý chí của con người”two tức là nói về vật chất sống chÆ°a thật ở “bên trong thế giá»›i” - tri thức chÆ°a khoa học; thuật ngữ linh được hiểu là “hồn người chết”3 tức là nói về tinh thần sống không thật ở “bên ngoài thế giá»›i”4 - tri thức không khoa học.

Thuật ngữ tâm và linh có mối liên hệ chặt chẽ vá»›i nhau, tạo thành danh từ “tâm linh” - khái niệm nói về ý thức sống thật tồn tại ở giữa bên ngoài, bên trong thế giá»›i - tri thức khoa học. Vật chất sống chÆ°a thật biểu Helloện bản chất sá»± sống chÆ°a thật của các nhóm trong cá»™ng đồng người; tinh thần sống không thật biểu Helloện tính chất sức sống không thật (cái chết) của các cá nhân trong nhóm; còn ý thức sống thật biểu Helloện thá»±c chất cuá»™c sống chân thật của các cá nhân, nhóm, cá»™ng đồng, dân tá»™c trong quốc gia, xã há»™i loài người.

Theo Ä‘ó, tâm linh được nhìn nhận là cuá»™c sống chân thật của các cá nhân, nhóm, cá»™ng đồng, dân tá»™c trong quốc gia, xã há»™i loài người. Trong cá»™ng đồng, dân tá»™c, quốc gia, tồn tại “tâm linh của những người Ä‘ang sống”; đồng thời, tồn tại cả “tâm linh những người Ä‘ã khuất”5. Tâm linh của người Ä‘ã khuất (Ä‘ã chết, Ä‘ã mất) là nói về cuá»™c sống chân thật của người Ä‘ó khi còn sống.
Khái niệm “tâm linh” biểu Helloện sá»± đồng thuận, Ä‘oàn kết, cùng nhau sống chân thật, hạnh phúc của tất cả má»—i người dân Việt Nam. Tuy nhiên, Helloện nay khái niệm “tâm linh” không được nhận thức Ä‘úng sá»± thật; từ Ä‘ó Ä‘ã tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c đến tinh thần Ä‘oàn kết giữa các cá nhân, nhóm, cá»™ng đồng, dân tá»™c trong quốc gia. Trong Từ Ä‘iển Tiếng Việt, “tâm linh” chỉ được nhìn nhận là khái niệm biểu Helloện của “tâm hồn, tinh thần” hay “khả năng biết trÆ°á»›c má»™t biến cố nào Ä‘ó sẽ xảy ra đối vá»›i mình, theo quan niệm duy tâm”9, chứ không nhìn nhận cụ thể là sống chân thật của các cá nhân, nhóm, cá»™ng đồng, dân tá»™c trong quốc gia.

Nhận thức không Ä‘úng sá»± thật về khái niệm “tâm linh” làm cho công dân nói chung, Ä‘á»™i ngÅ© cán bá»™ (đại biểu dân cá»­, công chức, viên chức, thẩm phán, kiểm sát viên), người lãnh đạo, nghiên cứu nói riêng không nhận thức rõ mối liên hệ giữa “sá»± không sống” (không Ä‘úng thật sá»±) ở bên ngoài thế giá»›i, “sá»± chÆ°a sống” (chÆ°a Ä‘úng sá»± thật) ở bên trong thế giá»›i, và “sá»± sống” (Ä‘úng thật) tồn tại ở giữa bên ngoài, bên trong thế giá»›i. Tức là, nhiều người không phân biệt được Ä‘âu là “sai” (sá»± không sống, không Ä‘oàn kết), Ä‘âu là “chÆ°a Ä‘úng” (sá»± chÆ°a sống, chÆ°a Ä‘oàn kết), Ä‘âu là “Ä‘úng” (sá»± sống, Ä‘oàn kết) tồn tại ở giữa. Đây là nguyên nhân làm cho nhiều người không hiểu rõ thá»±c chất các khái niệm sá»± thật, sá»± sống, hạnh phúc, Ä‘oàn kết, số phận (số mệnh), Tết dÆ°Æ¡ng lịch, Tết cổ truyền; không hiểu được thế nào là vật chất, tinh thần, ý thức, Chúa, Phật, thần linh...
Nói “nhân vị” tức là chìu theo má»™t danh từ của thời đại. Ðáng lẽ ra, phải nói “vấn đề địa vị con người” trong đạo Phật.

Bởi vì, “nhân vị” là gì? Chúng tôi tưởng không cần định nghÄ©a má»™t cách rắc rối lôi thôi; cứ theo cái hiểu của Ä‘a số hiện thời thì nhân vị tức là “con người”, hoặc đầy đủ hÆ¡n nữa thì là “phẩm vị của con người”, hay là “Ä‘á»‹a vị của con người”.

Ai cÅ©ng công nhận rằng trong các loài sinh vật trên mặt trái đất, con người là má»™t sinh vật tÆ°Æ¡ng đối hoàn hảo hÆ¡n cả về phÆ°Æ¡ng diện tổ chức cÆ¡ thể cÅ©ng nhÆ° về phÆ°Æ¡ng diện khả năng tinh thần.

Sinh hoạt tâm linh của con người phong phú hÆ¡n mọi vật. Khả năng ý thức, khả năng tá»± chủ và khả năng phán Ä‘oán của con người Ä‘ã nâng con người cao hÆ¡n mọi vật, và vì thế, con người có má»™t phẩm vị đặt biệt, má»™t địa vị Ä‘á»™c tôn. Con người có nhiều Ä‘iều kiện hÆ¡n hết để tiến hoá, tá»± do tiến hóa, tá»± do phát triển đến tận cùng những khả năng tốt đẹp của chính mình. Nếu con người thiếu những Ä‘iều kiện ấy thì con người không còn là con người nữa, mà con người sẽ chẳng hÆ¡n gì mọi loài khác. Vì thế, nếu con người bị cản trở trên bÆ°á»›c đường tiến hóa, nếu con người bị tÆ°á»›c mất quyền tá»± do phán Ä‘oán, tá»± do suy tưởng, tá»± do quyết trạch, tóm lại, bị tÆ°á»›c mất quyền tá»± do tiến hóa, tức là nhân vị của con người bị khinh thị, chà đạp, vì con người bây giờ chẳng còn có gì để mà tá»± bảo rằng mình là “tối linh Æ° vạn vật” nữa.

Vậy, vấn đề nhân vị chẳng qua chỉ là vấn đề địa vị của con người, vấn đề tá»± do. Về vấn đề nầy, đạo Phật quan niệm nhÆ° thế nào?
Tâm linh Ä‘ang có sá»± trở lại thú vị trong những năm gần Ä‘ây, hoặc có lẽ dần Ä‘i vào nền khoa học chính thống, vá»›i sá»± xuất hiện của má»™t thế hệ má»›i gồm các vị thầy trẻ tuổi và “những người Ä‘am mê tìm hiểu tâm linh” (spirit junkies), Ä‘Æ°a tâm linh trở thành chủ đề của thời đại. Nhiều bài học được rút ra từ truyền thống tôn giáo, triết lý yoga và thiền định, cÅ©ng nhÆ° ý tưởng về má»™t ý thức rá»™ng lá»›n hÆ¡n, vÄ© đại và phổ quát hÆ¡n bao trùm trên tất cả. TÆ° tưởng trung tâm của má»™t số truyền thống trong suốt nhiều thiên niên ká»· là ý tưởng “buông”, không kiểm soát, phó thác và trao gá»­i ý niệm của mình cho má»™t quyền năng, sức mạnh huyền bí nào Ä‘ó, bất kể Ä‘iều Ä‘ó có thể là gì. m?ng du Nói cách khác, người ta thường sá»­ dụng cụm từ “from the circulation”, có thể dịch là "ở trong dòng chảy", hay “nÆ°Æ¡ng theo dòng chảy”.

Điều thú vị ở khái niệm là nó không thá»±c sá»± nói về chủ đề tâm linh má»™t cách chính diện, cụ thể, mà thay vào Ä‘ó, nhiều người nói rằng, ở những thời Ä‘iểm vá»›i những Ä‘iều kiện thích hợp, họ có cảm giác giống nhÆ° mình Ä‘ang ở trong dòng chảy, nhÆ° thể có má»™t cái gì Ä‘ó lá»›n hÆ¡n xâm chiếm và dẫn dắt, và họ chỉ Ä‘Æ¡n giản là để nó xảy ra. Những nhà văn, nghệ sÄ©, nhạc sÄ©, nhà thiết kế, vận Ä‘á»™ng viên và nhiều người khác cho biết họ Ä‘ã trải qua trạng thái dòng chảy này, hoặc ở trong má»™t trạng thái “đỉnh cao” mà khả năng của họ được bá»™c lá»™ hết mức có thể.

Theo Trường Cao Đẳng dành bong Ä‘è cho Bác SÄ© Tâm Thần (Rcpsych) (2015), chúng ta không có má»™t định nghÄ©a nhất định nào về tâm linh nhÆ°ng nhìn chung, tâm linh là má»™t thứ mà tất cả chúng ta đều có thể trải nghiệm, giúp ta tìm thấy được ý nghÄ©a của cuá»™c sống và trong những việc ta trân trọng, có thể mang đến sá»± hy vọng và chữa lành khi ta gặp phải những mất mát, và khuyến khích ta tìm kiếm những mối quan hệ tốt nhất, tích cá»±c nhất vá»›i chính bản thân ta, vá»›i người khác và vạn vật xung quanh.
Nhắc đến tâm linh, ta cÅ©ng không thể không nói đến tôn giáo. Khi được so sánh vá»›i tôn giáo, ta có thể xem tâm linh nhÆ° má»™t hình tròn còn tôn giáo là hình vuông (Greenstein, 2016).
Tôn giáo là má»™t hệ thống niềm tin được xây dá»±ng dá»±a trên má»™t cá»™ng đồng, trong khi tâm linh là thứ nằm trong chính má»—i cá nhân và trong những gì mà cá nhân Ä‘ó tin tưởng. Bên trong tôn giáo chúng ta sẽ có tâm linh, nhÆ°ng nếu chúng ta có tâm linh, Ä‘iều này không có nghÄ©a là chúng ta thuá»™c về má»™t tôn giáo.